Белсенді В12 дәрумені - қандағы В12 дәрумені деңгейінің төмендеуінің алғашқы көрсеткіші болып табылады.  В12 дәрумені (кобаламин) – суда еритін дәрумен, жүйке жүйесінің жұмысында және қан жасушаларының дамуында маңызды рөл атқарады. В12 дәрумені құрамында үйлестіру кешенін құрайтын кобальт пен цианогруппа бар. Тіндерде кобаламиннің әртүрлі формалары коферменттер қызметін атқарады. В12 дәрумені метаболизм процестерінде маңызды рөл атқарады, ақуыз, май және көмірсулар алмасуына қатысады. Адам ағзасында В12 дәрумені өте аз мөлшерде ішек микрофлорасымен синтезделеді. Цианкобаламиннің негізгі көзі - жануарлардан алынатын өнімдер (ашытқы, сүт, ет, бауыр, бүйрек, балық, жұмыртқаның сарысы) болып табылады. В12 дәрумені - ол цианокобаламин, өйткені осы түрінде ол ағзаға енеді. Цианокобаламин кейіннен метилкобаламинге және аденозилкобаламинге – метаболикалық процестерге қажетті коферменттерге айналады. Әйел сүтінің құрамындағы В12 дәрумені метилкобаламин түрінде болады.  Асқазанда ас қорыту кезінде цианокобаламин Кастлдың ішкі факторымен байланысады – дененің және асқазан түбінің париетальды жасушалары шығаратын және В12 дәруменін сіңіру үшін қажет ақуыз. Бұл кешен аш ішекте сіңеді, ал ішек сілемейінің жасушаларында В12 дәрумені қан арнасына босайды. В12 дәруменінің шамамен 1% - ы ішкі фактормен байланыссыз ішек жолының барлық бойымен пассивті диффузия арқылы қанға енуі мүмкін. Қанда В12 дәрумені екі ақуызбен байланысады – транскобаламин және гаптокоррин – сәйкесінше холотранскобаламин мен хологаптокоррин кешендерін түзумен. Гаптокоррин В12 дәруменінің 70-90% дейін байланыстырады.  Холотранскобаламин - қан сарысуындағы В12 дәруменінің белсенді түрі. Холотранскобаламин 10-нан 30%-ға дейін В12 дәруменін шығарады. Бұл кешен кобаламинді бауырға және басқа тіндерге тасымалдау үшін қажет және жасушалар сіңіретін В12 дәруменінің жалғыз түрі болып табылады, сондықтан оны В12 дәруменінің белсенді түрі деп атайды.  В12 дәруменінің негізгі сақталу орны - ол бауыр. Кобаламиннің көп мөлшері көкбауыр мен бүйректе, сәл аз мөлшері бұлшықеттерде кездеседі. Ересек адам ағзасындағы кобаламиннің жалпы мөлшері шамамен 2-5 мг құрайды. Дәруменнің метаболизмі өте баяу жүреді.  В12 дәрумені өтпен шығарылады; ішекте оның негізгі бөлігі реабсорбцияланады. В12 дәрумені гомоцистеин амин қышқылын метионинге айналдыруға қатысатын гомоцистеин-метилтрансфераза ферментінің кофакторы болып табылады. Метионин фосфолипидтер мен нейрондардың миелин қабығын синтездеу үшін маңызды. Кобаламин тапшылығы қан сарысуындағы гомоцистеин концентрациясының жоғарылауына тез әкеледі, бұл цитоуытты әсер етеді және жүрек-тамыр ауруларының даму қаупін арттырады. Гомоцистеин ағзадағы В12 дәрумені мәртебесін анықтайтын ең жақсы маркерлердің бірі болып табылады. Алайда, гомоцистеин деңгейінің жоғарылауы фолий қышқылының, В6 дәруменінің жетіспеушілігімен, бүйрек жетіспеушілігі, гипотиреоз және т. б. бар науқастарда байқалады.  Айта кету керек, В12 дәрумені, фолий қышқылы және қандағы гомоцистеин байланысты және кобаламиннің төмендеу белгілері ретінде әрекет ете алады. Алайда, В12 дәрумені концентрациясының төмендеуінің ең алғашқы және дәл көрсеткіші - холотранскобаламин деңгейінің төмендеуі болып табылады. Ағзаға аз көлемде енуі кезінде В12 дәруменінің жетіспеушілігін дамыту үшін ұзақ уақыт қажет: шамамен 5-6 жыл. Оның жетіспеушілігімен сүйек кемігінің, ауыз қуысының, тілдің және асқазан-ішек жолдарының тез бөлінетін жасушаларында айқын өзгерістер байқалады, бұл гемопоэздің бұзылуына, глосситтің, стоматиттің және ішек мальабсорбциясының пайда болуына әкеледі. В12 дәруменінің жетіспеушілігімен макроцитарлық анемия дамиды, гемопоэз процестері бұзылады (атап айтқанда, эритроциттердің бөлінуі және жетілуі), қандағы эритроциттердің саны азаяды, олардың орташа мөлшері артады, нейтрофилдердің гиперсегментациясы дамиды, панцитопения пайда болады.  Бұл белсенді В12 дәрумені тапшылығына әкелуі мүмкін  В12 дәрумені метаболизмінің бұзылуы В12 дәруменін коферментке айналдыру үшін қажетті ферменттердің генетикалық анықталған ақауымен немесе плазмалық тасымалдаушы ақуыздың төмен деңгейімен ауыратын нәрестелерде байқалады. Сонымен бірге дамып келе жатқан мегалобласттық анемия өмірдің алғашқы апталарында немесе айларында көрінеді және қандағы В12 дәруменінің қалыпты немесе аздап төмендеуімен сипатталады. Оған қарағанда, сіңу бұзылыстарының нәтижесінде пайда болатын анемия кезінде В12 дәруменінің әрдайым төмен деңгейі анықталады. Цианокобаламин тапшылығы көбінесе егде жастағы адамдарда дамиды, неврологиялық бұзылулармен көрінеді. Қан сарысуындағы В12 дәруменінің жоғары деңгейі бауыр аурулары (жіті және созылмалы гепатит, бауыр циррозы, бауыр комасы), соның ішінде бауырдағы қатерлі ісіктердің метастаздары, сондай-ақ миелопролиферативті аурулар, созылмалы бүйрек жетіспеушілігі, жүрек жетіспеушілігі сияқты бірқатар жағдайларда байқалуы мүмкін.