Бауыр – адам ағзасының өмірлік маңызды мүшесі.

Бұл – ағзаға түсетін уыттарды, артық майларды және басқа да зиянды заттарды залалсыздандыру жұмысы үздіксіз жүретін нағыз биохимиялық зертхана.

Бауыр жасушалары уытты заттарды бейтараптандыруға және өт өндіруге жауап береді. Бауырда ақуыздар аминқышқылдарына дейін ыдырайды, ал артық глюкоза қор заты – гликогенге айналады. Бауырды «май қоймасы» деп бекер атамайды – ол май алмасуына жауап береді. Сонымен қатар, бауырда дәрумендер мен гормондардың алмасуы жүреді.

Бауыр 500-ден астам қызмет атқарады және оның ішінде минутына шамамен 20 миллионға жуық химиялық реакциялар жүреді. Сондықтан бауыр қызметінің аздаған бұзылыстарының өзі бүкіл ағзаға әсер етеді.

Бауырдың басты қызметтерінің бірі – тазарту қызметі. Ағзаға сырттан түсетін немесе ағзада түзілетін бөгде заттардың шамамен 95%-ы дәл осы ағза арқылы залалсыздандырылады. Бірақ бізді уыттардан қорғай отырып, бауырдың өзі де зақымдануға ұшырайды – зиянды заттар оның жасушаларына кері әсерін тигізіп, қызметінің бұзылуына әкеледі.

Бауырдың кеңейтілген және тереңдетілген зертханалық зерттеуі ұсынылады.

Көрсеткіштері:

• Медициналық мекеме қызметкерлері, әсіресе қанмен жұмыс істейтіндер: манипуляциялық кабинет мейірбикелері, гинекологтар, хирургтар, фельдшерлер, стоматологтар.
• В гепатиті вирусын тасымалдаушылар, осы аурудың созылмалы түрімен ауыратындар.
• С гепатиті вирусын жұқтыру қаупі бар адамдарды тексеру кезінде.
• Этиологиясы анықталмаған гепатитті өткергені белгілі болған жағдайда.
• Вирустық гепатит белгілері болғанда және бауыр трансаминазаларының жоғарылауында.
• Бауыр аурулары: жедел және созылмалы гепатиттер, гепатоздар.
• Вирустық және уытты гепатит кезінде, сондай-ақ гепатоуытты дәрілерді қабылдағанда бауыр тінінің зақымдануын анықтау үшін.
• Дәрілік препараттардың гепатоуыттылығын бағалау үшін.
• Бауырға метастаз таралуына күдік болған жағдайда.
• Бауыр ісігі даму қаупі жоғары пациенттерді тексеру кезінде (бауыр циррозы, созылмалы гепатит, альфа-антитрипсин тапшылығы).
• Бауыр ауруларын емдеудің тиімділігін бақылау.
• Созылмалы гепатиттің ағым динамикасын бақылау.
• Сарғаюсыз гепатит түрлерін диагностикалау.
• Холестаз. Бауыр мен өт шығару жолдарының обструктивті аурулары.
• Әртүрлі этиологиялы сарғаюдың дифференциалды диагностикасы.
• Созылмалы алкоголизммен ауыратын адамдарды емдеуді бақылау.
• Алкоголизмге скрининг жүргізу.
• Ротор және Дабин-Джонсон синдромдары.
• Ұйқы безі обыры, простата обыры, гепатоманың ағымын мониторинг жасау.
• Гемолитикалық анемиялар.
• Май алмасуының кеңейтілген зерттеуі, атеросклероз қаупін бағалау.
• Хирургиялық араласуға дайындалып жүрген науқастар.
• Қан донорлары.
• Жүкті әйелдер.

Дайындық ережелері:

• Қанды таңертең (сағат 8–11 аралығы) қатаң ашқарынға тапсыру ұсынылады (кемінде 12 және ең көп дегенде 14 сағат ашығу қажет, су ішуге болады).
• Алдыңғы күні артық тамақтанудан аулақ болу.
• Майлы, тәтті және ақуызды тағамдарды көп мөлшерде тұтынбау ұсынылады.
• Алдыңғы күні күйзеліс пен шамадан тыс физикалық жүктемеден, спорттық белсенділіктен аулақ болу қажет.
• Зерттеуге дейінгі 30 минут ішінде физикалық және эмоционалды жүктемеден аулақ болу.
• Емшектегі балалар қанды тамақтан кейін 1,5–2 сағаттан соң тапсырады. Егер бала су ішсе – талдау алдында 20–30 минут бұрын су беру ұсынылады.
• Қанды етеккір кезінде және одан кейін бірден тапсыра бермеу ұсынылады.
• Көптеген дәрілік препараттар қанның ұю жүйесіне әсер етеді. Мысалы, алғашқы буындағы оральді контрацептивтер тромб түзілу қаупін арттырады, ал антикоагулянттар – қан кетулерге әкелуі мүмкін.

Кез келген медикаментозды терапия қабылдап жүрген жағдайда зерттеу нәтижесіне ықтимал әсерін ескеру үшін емдеуші дәрігермен алдын ала кеңесу қажет.