Холестерин (жалпы холестерол) – қандағы негізгі липид. Ол ағзаға тағам арқылы түседі, сондай-ақ бауыр жасушаларында синтезделеді. Жалпы холестерин мөлшері липидтік (майлық) алмасудың ең маңызды көрсеткіштерінің бірі болып саналады және атеросклероз дамуының қаупін жанама түрде көрсетеді.

ТТГ (Тиреотропты гормон) Тиреотропты гормон (ТТГ) – қалқанша безінің қызметін реттеудің негізгі гормоны. Ол гипофизде синтезделеді, гипофиз – мидың төменгі бетінде орналасқан шағын без.Негізгі қызметі – қалқанша без гормондарының (тиреоидты гормондар) қанда тұрақты деңгейін ұстап тұру. Бұл гормондар ағзадағы энергия түзілу үдерістерін реттейді. Егер олардың деңгейі қанда төмендесе, гипоталамус гипофизге ТТГ секрециясын ынталандыратын гормон бөледі.

ЛГ (Лютеиндеуші гормон) Лютеиндеуші гормон (ЛГ, LH) – гипофизде түзілетін гормон, әйелдерде етеккір циклін және жыныс гормондарының түзілуін реттейді, ерлерде тестостерон синтезін ынталандырады. Бұл гликопротеидті гонадотропты гормон гипоталамустың гонадотропин-рилизинг гормонының (люлиберин) және жыныстық стероидтардың әсерінен (теріс кері байланыс механизмі) гипофиздің алдыңғы бөлігінде түзіледі. Жыныстық жетілуге дейін қандағы ЛГ деңгейі төмен болады. Пубертат кезеңінде гонадотропиндердің циклдік секрециясы басталып, жыныс бездерінің дамуына және жыныстық гормондардың түзілуіне ықпал етеді. ЛГ секрециясы тәулік бойы импульстік түрде жүреді.

Пролактин – полипептидті гормон, ол сүт бездерінің пролиферациясын және сүттің бөлінуін ынталандырады. Пролактин гипофиздің алдыңғы бөлігінде түзіледі, аз мөлшерде шеткі тіндерде де синтезделеді. Жүктілік кезінде эндометрийде де бөлінеді. Жүктілік кезінде пролактин сары дененің өміршеңдігін және прогестерон түзілуін қолдайды, сүт бездерінің өсуі мен дамуын және сүт түзілуін ынталандырады. Бұл гормон жыныстық мінез-құлықтың қалыптасуына ықпал етеді.

Пролактин су-тұз алмасуын реттейді: бүйректер арқылы судың және натрийдің бөлінуін тежейді, кальцийдің сіңірілуін күшейтеді. Жалпы алғанда, пролактин ағзадағы анаболизмдік үдерістерді белсендіреді. Қосымша әсерлерінің ішінде шаштың өсуін ынталандыруды атап өтуге болады. Сондай-ақ, пролактин иммундық жүйеге модуляциялаушы әсер етеді. Пролактиннің тәуліктік секрециясы толқынды сипатқа ие: ұйқы кезінде оның деңгейі жоғарылайды, оянғаннан кейін күрт төмендейді де, таңғы уақыттың соңына қарай минимумға жетеді. Түстен кейін қайтадан жоғарылайды. Стресс болмаған жағдайда тәуліктік ауытқулар қалыпты деңгей шегінде қалады. Етеккір циклінде пролактин деңгейі лютеиндік фазада фолликулиндік фазаға қарағанда жоғары болады. Жүктіліктің 8-аптасынан бастап пролактин деңгейі артып, 20–25 аптада ең жоғарғы деңгейіне жетеді, босанар алдында төмендейді және лактация кезінде қайтадан көтеріледі.

Макропролактин – бұл пролактиннің аутоантиденелермен иммундық кешендерге байланысқан түрі. Макропролактин мономерлік пролактинге қарағанда қанда баяу шығарылады, сондықтан ол қанда көп мөлшерде жиналуы мүмкін. Бұл пролактин түрінің биоактивтілігі шектеулі, сондықтан макропролактинемиясы бар науқастарда гиперпролактинемиялық синдромның (галакторея, етеккір циклының бұзылыстары, бедеулік) классикалық белгілері байқалмауы мүмкін. Дегенмен, кейбір жағдайларда клиникалық симптоматика тек макропролактинемияға байланысты гиперпролактинемия кезінде де кездесуі мүмкін. Зерттеулерге сәйкес, иммунометриялық әдістермен анықталатын гиперпролактинемия жағдайларының шамамен 20%-ы макропролактинемиямен байланысты болуы мүмкін.

Гиперпролактинемияның әртүрлі түрлерін ажырату өте маңызды, өйткені бұл диагностикалық қателіктердің, қажетсіз биохимиялық және рентгенологиялық зерттеулердің алдын алуға, сондай-ақ орынсыз дәрілік терапия немесе хирургиялық араласудан сақтануға мүмкіндік береді.Макропролактин тесті пролактиннің жоғары деңгейі анықталған жағдайда, қосымша зерттеу ретінде жүргізіледі.

Тестостерон – негізгі ерлер жыныс гормоны, бірақ ол екі жыныстың ағзасында да болады. Ерлерде тестостерон негізінен аталық бездерде, ішінара бүйрек үсті бездерінде түзіледі. Ол ерлерде екіншілік жыныстық белгілердің дамуына әсер етеді, жыныстық функцияны (либидо мен потенцияны) белсендіреді, сперматозоидтардың түзілуін ынталандырады. Әйелдерде тестостерон аналық бездердегі фолликулдың дамуына қатысады. Бұл гормон қаңқа мен бұлшықет массасының дамуына, сүйек кемігінің, май бездерінің қызметіне әсер етеді, көңіл-күйді жақсартады.

ФСГ (Фолликулды ынталандыратын гормон)

Фолликулды ынталандыратын гормон (ФСГ) – әйелдерде фолликулдың өсуі мен жетілуін, ерлерде сперматозоидтардың пісіп-жетілуін ынталандыратын гормон.

Фолликулды ынталандыратын гормон мен лютеиндейтін гормонды бір мезгілде зерттеу ерлер мен әйелдердегі бедеулікті диагностикалауда және емдеу тактикасын таңдауда қолданылады.

Эстрадиол – әйел жыныс гормондарының бірі, эстрогендер тобына жатады. Оның деңгейі мен түзілуі әйелдің репродуктивтік және жалпы денсаулығына тікелей әсер етеді. ФСГ гормоны ерлердің гормондарын әйелдердің гормондарына айналдырады.

Әйелдерде эстрадиол негізінен аналық бездерде түзіледі, ал жүктілік кезінде – плацентада. Ерлерде эстрадиол аталық бездерде түзіледі. Екі жыныста да бұл гормон аз мөлшерде бүйрек үсті бездерінің қыртысында өндіріледі.Қалыпты деңгейдегі эстрадиол овуляцияның дұрыс жүруіне, аналық жасушаның ұрықтануына және жүктіліктің сақталуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар ол сүйек құрылымының саулығын және қандағы холестериннің қалыпты мөлшерін қамтамасыз етеді.

Адренокортикотропты гормон (АКТГ) – гипофиздің алдыңғы бөлігі бөлетін гормон, ол бүйрек үсті бездерінің қыртысында кортизолдың түзілуі мен секрециясын ынталандырады. АКТГ кортизолдан басқа, аз мөлшерде андрогендердің түзілуін қамтамасыз етеді, бірақ физиологиялық концентрацияларда альдостерон түзілуіне іс жүзінде әсер етпейді. АКТГ деңгейіне стресс, ұйқы, дене жүктемесі және жүктілік айтарлықтай ықпал етеді. Қандағы АКТГ концентрациясын анықтау (кортизолға жасалатын тестпен бірге) гипоталамус-гипофиз-бүйрек үсті бездері жүйесінің бұзылыстарын анықтау үшін қажет.