Токсоплазмоз-қарапайымдардың өкілі Гондия токсоплазмасынан туындаған паразиттік ауру. Бұл жүкті әйелдер үшін ең үлкен қауіп, өйткені бұл ұрықтың дамуындағы ауытқуларға, тіпті оның өліміне әкелуі мүмкін.

Т. Гондия-микроскопиялық паразит, оның негізгі иесі мысық. Ол топырақта да болуы мүмкін.

Дені сау адамдардың көпшілігінде бұл инфекция ешқандай көріністер тудырмайды немесе тұмауға ұқсас жеңіл түрінде жүреді. Анадан жұқтырған ұрықта немесе иммундық жүйесі әлсіреген адамда Т.Гондия ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін.

Т. Гондия өте кең таралған паразит. Ол бүкіл әлемде кездеседі, ал кейбір елдерде халықтың 95% -ы дейін жұқтырған. ДДҰ мәліметтері бойынша, 12 жастан асқан адамдардың шамамен 23% токсоплазмозбен ауырады. Инфекция ластанған тағам (әсіресе нашар пісірілген ет) немесе суды тұтыну кезінде, сондай-ақ мысықтың қоқысын тазарту кезінде, инфекцияны анадан балаға беру кезінде және сирек жағдайларда органдарды трансплантациялау немесе қан құю кезінде пайда болады.

Т. гондияның соңғы иелері-жабайы және үй мысықтары. Мысықтар жұқтырғаннан кейін, жұқтырған құстарды, кеміргіштерді немесе шикі етті жеп, Т.гондия дамудың жыныстық циклынан өтеді, нәтижесінде қорғаныш қабықпен қоршалған жұмыртқалар пайда болады (ооцисталар). Қоздырғыштың белсенділігі кезінде мысық нәжісі арқылы бірнеше апта ішінде миллиондаған микроскопиялық ооцисталарды шығаруы мүмкін. Олар екі күн ішінде жұқпалы болады және бірнеше ай бойы өміршең болып келеді. Ал басқа иелерде, соның ішінде адамда, т. гондиялар өмірлік циклінің шектеулі бөлігінен ғана өтеді, содан кейін бұлшықеттерде, мида және көзде белсенді емес кисталар түзеді. Адамның иммундық жүйесі ағзаны одан әрі инфекцияланудан қорғайды. Жасырын кезең иммунитет төмендегенше иесінің бүкіл өміріне дейін созылуы мүмкін.

Т. гондияның алғашқы немесе қайталанған инфекциясы иммундық жүйесі әлсіреген адамдарда, мысалы, АИТВ/ЖИТС-пен ауыратын науқастарда, химиотерапиядан өтіп жатқан науқастарда, ағзаларды трансплантациялаудан кейінгі немесе иммуносупрессанттарды қабылдайтын науқастарда аурудың айқын белгілеріне әкеледі. Көзге және жүйке жүйесіне әсер етуі мүмкін, бұл бас ауруы, құрысулар, сананың шатасуы, безгегі, энцефалит, тепе-теңдіктіктің жоғалуы және бұлыңғыр көру сияұты белгілер.

Жүкті әйел жұқтырған кезде инфекцияның туылмаған балаға берілу ықтималдығы 30-40 % құрайды. Сонымен қатар, егер инфекция жүктіліктің басында пайда болса, ол түсікке, баланың өлі туылуына немесе жаңа туған нәрестелерде ауыр асқынуларға, соның ішінде ақыл-ойдың артта қалуына, құрысуларға, соқырлыққа және бауырдың немесе көкбауырдың ұлғаюына әкелуі мүмкін. Көптеген жұқтырған балалар, әсіресе туылғанға жақын жұқтырған балалар сау болып туылады, бірақ бірнеше жылдан кейін олар ауыр көз инфекцияларын, есту қабілетінің жоғалуын және ақыл-ойды кеш дамытады.

Адамның Т. гондиямен байланысы болған кезде оның иммундық жүйесі паразитке қарсы антиденелер шығару арқылы жауап береді. Қанда токсоплазмаға қарсы антиденелердің екі түрін анықтауға болады: IgM және IgG.

IgG антиденелерін организм ұзақ мерзімді қорғауды қамтамасыз ету үшін бастапқы инфекциядан бірнеше апта өткен соң шығарады. IgG деңгейі инфекция кезінде жоғарылайды, содан кейін ауру жойылып, паразит белсенді емес болған кезде тұрақтанады. Адам Т. гондияны бірінші рет жұқтырғанда, өмір бойы қандағы IgG антиденелерінің кейбір өлшенетін мөлшеріне ие болады.

IgM талдауы токсоплазманың жедел немесе өтіп кеткен инфекцияның болуын растауға көмектеседі.