Зерттеулер пакеті негізгі ағзалар мен жүйелердің патологиялары мен қызмет бұзылыстарын тек бір реттік зәр үлгісі арқылы скринингтік (ерте анықтау) мақсатында жүргізіледі!

Глюкозурия – зәрде глюкозаның пайда болуы, ол көмірсу алмасуының түрлі этиологиядағы бұзылыстарында байқалады. Глюкоза «табалдырықты заттарға» жатады, яғни ол тек сарысудағы концентрация белгілі бір деңгейге жеткенде ғана зәр арқылы шығарыла бастайды.

Қалыпты жағдайда зәрде глюкоза болмайды немесе өте аз мөлшерде кездеседі: тәулігіне < 2,78 ммоль (0,8 ммоль/л дейін). Қандағы концентрация 10 ммоль/л-ден жоғары болғанда немесе бүйрек өзекшелерінің зақымдалуына байланысты бүйректің табалдырық деңгейі төмендегенде, зәрде глюкоза пайда болады – бұл глюкозурия деп аталады.

Амилаза (диастаза) зәрде – ұйқыбез бен құрсақ қуысы ағзаларының зақымдану маркері. Зәрдегі амилаза белсенділігі қан сарысуындағы амилаза белсенділігімен тығыз байланысты. Бұл фермент ұйқыбезде және сілекей бездерінде түзіледі.

Амилаза қышқыл зәрде тұрақсыз. Панкреатит ұстамасынан кейін зәр диастазасы екі аптаға дейін жоғары болуы мүмкін. Концентрацияның ұзақ уақыт бойы жоғары болуы ұйқыбез псевдокистасының түзілуін меңзейді.

Креатинин – ағзадағы аминқышқыл-ақуыз алмасуының биохимиялық реакциялары нәтижесінде түзілетін метаболиттердің бірі. Креатинин тек шумақтар арқылы бөлінеді, бүйрек өзекшелерінде қайта сіңірілмейді. Сондықтан зәрмен креатининнің бөлінуінің төмендеуі және қанда оның көбеюі бүйрек зақымдануларында байқалады.

Уробилиногенді денелер – билирубин туындылары. Клиникалық тәжірибеде уробилинурияны анықтау бауыр паренхимасының зақымдануын, әсіресе сарғаюсыз жүретін жағдайларды табуда және сарғаюдың түрлерін (механикалық сарғаю кезінде уробилинурия болмайды) ажыратуда маңызды.

Кетонды денелер – көмірсу, май және ақуыз алмасуының бұзылыстарында зәрде пайда болады. Кетонды денелерге оң реакциялар көбіне ауыр қант диабетінде байқалады. Айқын кетонурия – декомпенсацияланған ауыр қант диабетінің белгісі, көбіне гипергликемиялық комаға тән.

Зәрдегі ақуыз – бүйректің функционалдық жағдайын көрсететін көрсеткіш.
Шағын мөлшердегі ақуыз сау адамдардың зәрінде де анықталуы мүмкін.

Зәрдегі ақуыздың жоғарылауының негізгі себебі – шумақ жарғақтарының өткізгіштігінің артуы. Өткізгіштіктің жоғарылауына әкелетін аурулар нефротикалық синдром дамуына себеп болады, ол зәрмен ақуыздың айқын жоғалуымен сипатталады.

Зерттеуді жүргізу ұсынылады:

• Нефротоксикалық препараттар (аминогликозидтер, амфотерицин В, цисплатин, циклоспорин, стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер, АӨФ ингибиторлары, сульфонамидтер, пенициллиндер, тиазидті диуретиктер, фуросемид және басқалары) тағайындалғанда;
• Бүйрек патологиялары мен ауруларында, созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі және жүректің ишемиялық ауруы даму қаупін бағалау үшін;
• Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігінің қауіп факторлары барда: артериялық гипертензия, шылым шегу, тұқым қуалаушылық, 50 жастан асу, семіздік;
• Амилоидоз және бүйректің зақымдану мүмкіндігі бар басқа мультиағзалық ауруларда;
• Қант диабетінде (қантты, бүйректік, стероидты);
• Декомпенсацияланған диабетте;
• Қант диабетінде диета реттеуде (май мен көмірсулар арақатынасы бұзылғанда);
• Ұйқыбез зақымдануларында және ауруларында;
• Бауыр жасушаларының детоксикациялық функциясының бұзылуында;
• Ішкі секреция бездері ауруларында (қалқанша без, сілекей бездері, гипофиз, бүйрекүсті бездері);
• Вирустық инфекциялар кезінде;
• Түрлі улануларда, интоксикацияларда;
• «Жедел іш» жағдайында.

Зерттеуге дайындық:

• Зәр жинамас бұрын сыртқы жыныс мүшелерінің гигиеналық тазалығын сақтау (сабын, гель, антисептик қолданбай);
• Алдында зәрдің түсін өзгертуі мүмкін көкөніс пен жемістерді (қызылша, сәбіз және т.б.) және диуретиктерді қолданбау;
• Әйелдерге етеккір кезінде және одан кейін (2–3 күн) анализ тапсыру ұсынылмайды. Қажеттілік туындаса, зәрге қынаптық бөліністер түспеуі үшін тампон қолдану ұсынылады;
• Зәрді жинаған күні таңертең Қабылдау/Зәр қабылдау пунктіне жеткізу керек;
• Жалпы клиникалық зерттеулер үшін (жалпы зәр талдауы, зәрдегі глюкоза, өт пигменттері, кетонды денелер және т.б.) түнде жиналған алғашқы таңғы зәр толық көлемде жиналады. Жиналған зәрді араластырып, 50–100 мл стерильді контейнерге құю қажет.

Маңызды ескерту:
Зертханалық талдау нәтижесі диагноз қою үшін жалғыз критерий болып табылмайды. Нәтижелерді түсіндіру үшін міндетті түрде дәрігерге жүгіну қажет.