Бауыр – өмірлік маңызды ағза.

Бауырдың негізгі қызметтері:

• детоксикация, ағзада пайда болатын ішкі және сырттан түсетін уыттарды қаннан сүзу;
• ас қорыту (өт түзу – майларды қорыту);
• синтетикалық (ақуыздар, гормондар синтезі);
• қор сақтау (депонирлеу):
  • темір, гликоген, А, D, K, B9, B12 дәрумендері;
  • қан – шұғыл жағдайға арналып.
• қан ұюына қатысу;
• метаболикалық (ақуыздар, майлар, көмірсулар алмасуына қатысу);
• гормондар алмасуы.

Бауыр зақымдануы инфекциялық, уытты, соның ішінде алкогольдік болуы мүмкін. Артық салмақ/семіздік, ашығу және диеталар, гормональды препараттарды қабылдау, дәрілер, өт жолдарының аурулары, жүрек жеткіліксіздігі гепатиттердің (жедел, созылмалы, вирустық, уытты, дәрілік, реактивті, алкогольдік, стеатогепатит/майлы гепатоз және т.б.) дамуына маңызды рөл атқарады.

Бауыр аурулары әртүрлі клиникалық нұсқада өтеді – симптомсыздан бастап бауыр циррозы мен гепатоцеллюлярлы обырға дейін.

Жалпы симптомдар болған жағдайда бауырға арналған зертханалық негізгі зерттеулер ұсынылады:

• интоксикация, ашушаңдық пен шаршағыштық, ұйқысыздық, қалтырау, ісіну, қышыну;
• оң қабырға астындағы ауырлық, қолайсыздық және ауырсыну сезімі;
• ауыздағы ащы дәм мен «металл» дәм, тілде сары қақ;
• жиі жүрек айну, құсу, тәбеттің төмендеуі;
• тері мен шырышты қабықтардың сарғаюы;
• зәрдің қараюы, нәжістің түссізденуі.

Аурудың клиникалық белгілері пайда болмай тұрып-ақ бауыр жұмысының жасырын өзгерістерін анықтау үшін қажетті зертханалық талдауларды өткізіңіз.
Аурудың алдын алу – оны емдеуден әрдайым жеңіл.

Дайындық ережелері:

• Қанды таңертең (сағат 8–11 аралығы) қатаң ашқарынға тапсыру ұсынылады (12–14 сағаттық ашығудан кейін, су ішуге болады).
• Алдыңғы күні артық тамақтанудан аулақ болу.
• Майлы, тәтті және ақуызды тағамды шектеген жөн.
• Алдыңғы күні күйзелістен, қарқынды спортпен шұғылданудан бас тарту керек.
• Зерттеуге дейінгі 30 минут ішінде физикалық және эмоционалды жүктемеден аулақ болу.
• Емшектегі балалар қанды тамақтан кейін 1,5–2 сағаттан соң тапсырады. Егер бала су ішсе – талдау алдында 20–30 минут бұрын су беру ұсынылады.
• Стероидты гормондарды (дәрігердің келісімімен) зерттеуге дейінгі 48 сағат ішінде қабылдамау.
• Зерттеуге дейінгі 3 сағат ішінде шылым шекпеу.

Көрсеткіштердің интерпретациясы:

• Алкогольдік бауыр ауруы: алкогольді ұзақ уақыт қолдану бауыр зақымдануына әкелуі мүмкін. Әсіресе АСТ деңгейінің жоғарылауы жиі байқалады.
• Майлы бауыр ауруы: трансаминазалардың (АЛТ, АСТ) жоғарылауы бауырдың майлы инфильтрациясын (алкогольсіз майлы бауыр ауруы) көрсетуі мүмкін.
• Жедел және созылмалы вирустық гепатит: трансаминазалардың (АЛТ, АСТ) жоғарылауы бауыр жасушаларының зақымдануын білдіреді. Вирустық гепатит маркерлеріне талдау жасау қажет.
• Аутоиммунды гепатит: бауыр ферменттерінің (АСТ, АЛТ, ГГТ) жоғарылауы аутоиммунды гепатитке тән.
• Бауыр циррозы: АСТ және АЛТ жоғарылауы бауыр жасушаларының зақымдануын көрсетеді. Сонымен қатар, альбуминнің төмендеуі мен билирубиннің жоғарылауы цирроз дамуын білдіруі мүмкін.
• Сарғаю: жалпы билирубин мен оның фракциялары (тікелей және жанама) сарғаюдың себебін анықтауға қолданылады. Ол бауыр ауруларымен немесе өт шығару жүйесінің бұзылыстарымен байланысты болуы мүмкін.

Холестериннің жоғарылауы: қант диабеті, гипотиреоз, гипертония, гепатит, холецистит, колит және басқа да ауруларда байқалады. Қауіп тобына эстроген жетіспеушілігіне байланысты менопаузадан кейінгі әйелдер және 35 жастан асқан ерлер кіреді.